سرخک کودکان چیست؟ سرخک یک بیماری ویروسی بسیار مسری و بالقوه کشنده است. هر کودکی که واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR) یا واکسن ترکیبی از واکسن MMR و واریسلا یا آبله مرغان (MMRV) را دریافت نکرده باشد، مستعد ابتلا به این بیماری است. سرخک در کودکان هنوز در سراسر جهان وجود دارد و کودکان می‌توانند به آن مبتلا شوند.
علت ایجاد سرخک
دلیل سرخک در کودکان، یک ویروس است. سرخک توسط نوعی ویروس به نام پارامیکسو ویروس ایجاد می‌شود و بسیار مسری است. وقتی فردی که مبتلا به ویروس است عطسه یا سرفه کند، قطرات ریز حاوی ویروس در هوا پخش می‌شود. این قطرات به مدت دو ساعت در هوا یا روی سطح فعال می‌مانند. کودکی که در این قطرات تنفس می‌کند یا با آنها تماس پیدا می‌کند، ممکن است به این بیماری مبتلا شود و علت سرخک در کودکان شود.
اگر فرزند شما واکسینه نشده است و قبلاً به این بیماری مبتلا نشده است، در صورت قرار گرفتن در معرض ویروس، احتمال ابتلای او ۹۰ درصد است. فرد مبتلا به سرخک چهار روز قبل و چهار روز پس از ایجاد بثورات می‌تواند بیماری را منتقل دهد.
شروع و پایان سرخک در کودکان
سرخک در کودکان معمولاً با تب خفیف تا متوسط شروع می‌شود که اغلب با سرفه‌های مداوم، آبریزش بینی، چشم‌های ملتهب و گلودرد همراه است. سپس بثورات شامل لکه‌های قرمز کوچک که برخی از آنها کمی برجسته هستند در طی چند روز آینده، روی بازوها و تنه، سپس روی ران‌ها و ساق پا پخش می‌شوند. در همان زمان، تب به شدت افزایش می‌یابد. بثورات سرخک به تدریج فروکش می‌کند، ابتدا از صورت و در آخر از ران‌ها و پاها محو می‌شود. این بیماری نسبتاً خفیف ممکن است چندین روز طول بکشد.
علائم سرخک
پس از آلوده شدن کودک، اولین علائم سرخک در حدود یک هفته تا ۱۲ روز ظاهر می‌شود و معمولاً علائم سرخک در کودکان همچون سرماخوردگی است:
- تب
- سرفه
- انرژی کم
- اشتهای کم
- آبریزش شدید بینی
- چشم‌های قرمز و آبریزش
چند روز بعد، ممکن است لکه‌های مشخصی در دهانش ایجاد شود، به‌ویژه روی غشاهای مخاطی که روی گونه‌های کودک قرار دارند. این لکه‌ها که به آن لکه‌های کوپلیک می‌گویند، به صورت نقاط سفید ریز، مانند دانه‌های نمک یا شن، روی برجستگی‌های مایل به قرمز ظاهر می‌شوند.
چند روز پس از آن، سرخک روی صورت کودک ظاهر می‌شود. سپس به سمت پایین به گردن، پشت و تنه، سپس به بازوها و دستان او و در نهایت در پاهای او گسترش می‌یابد.
بثورات به صورت لکه‌های قرمز مسطح شروع می‌شود اما در نهایت برجستگی‌هایی ایجاد می‌کند. با ظاهر شدن بثورات، تب معمولاً بالا می‌رود و گاهی به ۴۰ درجه سانتی گراد می‌رسد. همچنین بثورات ممکن است همراه با خارش باشد.
از علائم سرخک کودکان زیر دو سال این است که کودک مبتلا به سرخک ممکن است دچار کروپ، حالت تهوع، استفراغ یا چندین غدد لنفاوی متورم شود. سرفه ممکن است دردسرساز شود و کودک احساس نا آرامی کند.
بثورات معمولاً حدود پنج روز طول می‌کشد و با محو شدن به رنگ قهوه‌ای در می‌آید. به ترتیب ظاهر شدن روی بدن کودک محو می‌شود و پوست را خشک و پوسته پوسته می‌کند.
عوارض احتمالی سرخک
کودکان سالم معمولاً به خوبی از سرخک بهبود می‌یابند، اما حدود ۳۰ درصد از افراد مبتلا به سرخک دچار یک یا چند عارضه می‌شوند. احتمال بروز عوارض در کودکان کمتر از ۵ سال، زنان باردار، بزرگسالان ۲۰ ساله و بالاتر و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر است. عوارض سرخک در کودکان عبارتند از:
- عفونت گوش که می‌تواند منجر به کاهش شنوایی دائمی شود
- اسهال
- ذات الریه که علت اصلی مرگ و میر ناشی از سرخک در کودکان خردسال است و از هر ۲۰ کودک مبتلا به سرخک ۱ نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- آنسفالیت که تورم مغزی است که می‌تواند منجر به ناشنوایی یا ناتوانی ذهنی شود و از هر ۱۰۰۰ کودک مبتلا به سرخک، ۱ نفر را مبتلا می‌کند.
- علاوه بر این، در زنان باردار، سرخک می‌تواند باعث سقط جنین، زایمان زودرس یا تولد نوزاد کم وزن شود.
نگهداری از کودکی که در معرض سرخک بوده است
اگر کودک شما به تازگی در معرض ویروس سرخک قرار گرفته است و به طور کامل واکسینه شده است به این معنا که دو دوز واکسن MMR را دریافت کرده است، بسیار بعید است که به سرخک مبتلا شود. با این حال، در صورت بروز علائم بیماری، با پزشک خود تماس بگیرید.
برای درمان سرخک کودکان، اگر کودک شما در معرض ویروس قرار گرفته است، اما از هر دو دوز واکسن MMR فقط یک دوز واکسن را تزریق کرده است، با پزشک صحبت کنید. اگر اولین واکسن را بعد از اولین تولد تزریق کرده باشد، پزشک ممکن است برای محافظت بیشتر، بلافاصله واکسن دوم را به او تزریق کند.
اگر کودک شما در معرض تماس با فرد آلوده به سرخک قرار گرفته است اما هنوز واکسینه نشده است، با پزشک او تماس بگیرید. اگر شش روز یا کمتر از تماس گذشته باشد، پزشک ممکن است تزریق گلوبولین ایمنی را برای کمک به جلوگیری از ایجاد سرخک یا حداقل کاهش شدت علائم در صورت بروز بیماری توصیه کند.
اگر کودک شما ۶ ماهه یا بزرگتر است و در معرض سرخک قرار گرفته است، بعد از ۷۲ ساعت، پزشک ممکن است یک دوز از واکسن MMR را نیز تجویز کند.
نگهداری از کودک مبتلا به سرخک
اگر مشکوک هستید که کودک سرخک دارد، فوراً با پزشک او تماس بگیرید. بدون تماس قبلی به مطب یا اورژانس نروید، زیرا نباید دیگران را در معرض ویروس قرار دهید.
برای درمان سرخک در کودکان کار زیادی نمی‌توانید انجام دهید جز اینکه سعی کنید کودک خود را آرام کنید. این نکات ممکن است به کودک شما کمک کند که احساس بهتری داشته باشد. به خاطر داشته باشید که کودک خود را از دیگران دور نگه دارید تا او بیماری را گسترش ندهد.
- مطمئن شوید که او به اندازه کافی استراحت می‌کند و مایعات زیادی می‌نوشد.
- برای کمک به سرفه، از یک دستگاه بخارساز سرد استفاده کنید.
- برای تب و درد، اگر سن او ۶ ماه یا بیشتر است دوز مناسب ایبوپروفن و اگر سن او ۳ ماه یا بیشتر است، دوز مناسب استامینوفن را به کودک خود بدهید. اگر سن کودک شما کمتر از ۳ ماه است، قبل از دادن هر گونه دارویی، حتی مسکن‌های بدون نسخه، با پزشک مشورت کنید. هرگز به کودک خود آسپرین ندهید، این دارو می‌تواند باعث ایجاد سندرم ری شود.
واکسن، راهکاری ساده برای جلوگیری از ابتلای نوزاد به سرخک
واکسن سرخک کودکان، MMR یک ویروس زنده است که ضعیف شده است. به طوری که باعث ایجاد بیماری در کودک شما نمی‌شود. در عوض، ویروس در سلول‌های بدن او تکثیر می‌شود و باعث می‌شود که او یک پاسخ ایمنی تولید کند که هنگام مواجهه با یک ویروس واقعی سرخک، از عفونت محافظت شود. واکسن بهترین راه برای پیشگیری از این بیماری است. برخی از کودکان پس از تزریق واکسن دچار بثورات خفیف و تب می‌شوند، اما غیرمعمول است و تنها چند روز طول می‌کشد.
واکسن MMR که از کودک شما در برابر سرخک، اوریون و سرخجه محافظت می‌کند، حدود ۹۳ درصد در پیشگیری از سرخک بعد از یک نوبت و ۹۷ درصد در پیشگیری از سرخک بعد از دوز دوم موثر است.
زمان تزریق واکسن MMR
اولین دوز واکسن MMR به طور معمول بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی تزریق می‌شود. دوز دوم واکسن معمولا زمانی که کودک شما بین ۴ تا ۶ سال سن دارد، تزریق می‌شود.
چند موقعیت وجود دارد که در آن کودک شما می‌تواند قبل از اولین تولد خود واکسن را دریافت کند. اگر قصد دارید با نوزاد خود به خارج از کشور سفر کنید و او ۶ تا ۱۱ ماهه است، پزشک قبل از خروج یک دوز از واکسن MMR را به او تزریق می‌کند. اگر او ۱۲ ماه یا بیشتر داشته باشد، دو نوبت از واکسن را به فاصله حداقل ۲۸ روز می‌تواند دریافت کند. در صورت شیوع موضعی و بین ۶ تا ۱۱ ماهگی، پزشک ممکن است دوز اول واکسن را به کودک شما بزند.
چند راهکار ساده برای مقابله با سرخک
- شستن دست‌ها: برای جلوگیری سرخک در کودکان و انتشار بیماری، از آب و صابون برای شستن دست‌های کودک حداقل به مدت ۲۰ ثانیه استفاده کنید و به دیگران در خانه و هر کسی که از کودک مراقبت می‌کند نیز یادآوری کنید که این کار را انجام دهند. ضد عفونی کردن اشیا و سطوح در خانه نیز از انتشار بیماری جلوگیری می‌کند.
- شیر مادر: شیر مادر حاوی آنتی بادی‌هایی است که می‌تواند به کودک شما در مبارزه با عفونت‌ها از جمله سرخک کمک بسیاری کند.
به این نکته توجه داشته باشید که اگر کودک قبلاً به سرخک مبتلا شده است، بدن او سیستم ایمنی را برای مبارزه با عفونت ایجاد کرده است و نمی‌تواند دوباره به سرخک مبتلا شود.
سخن پایانی
سرخک در کودکان یک بیماری بسیار مسری است و می‌تواند جدی باشد. یک کودک واکسینه نشده ممکن است، به این بیماری مبتلا شود اما دو دوز واکسن MMR بهترین محافظت برای کودک شما در برابر سرخک است. برخی از افراد سرخک را فقط یک جوش و تب کوچک می‌دانند که در عرض چند روز از بین می‌رود، اما سرخک می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی به خصوص در کودکان زیر ۵ سال ایجاد کند. هیچ راهی برای تشخیص شدت علائمی که کودک شما تجربه خواهد کرد، وجود ندارد. تب بالا، سرفه، آبریزش بینی، چشم‌های قرمز و بثورات از جمله علائم این بیماری است که با مشاهده آنها باید به پزشک اطلاع دهید.
منبع: