حسادت، نوعی احساس عاطفی است که به صورت مستقیم وارد زندگی کودک می‌شود. چنین حسی ممکن است به دلیل وجود خواهر، برادر یا همکلاسی‌های او باشد. حتی وسیله ای ساده مانند دوچرخه جدید دوستش می‌تواند حسادت او را برانگیزد. شما خودتان را به آب و آتش می‌زنید تا پیش از اینکه این احساسات منفی در وجود کودک نوپایتان شدت بگیرد آن را دور کنید. در ادامه به توضیحاتی در مورد حسادت کودکان و چگونگی برخورد با آن می‌پردازیم.
مقاله برطرف کردن حواس پرتی و ایجاد تمرکز در کودکان را بخوانید.
خطرات حسادت
بسیاری از بزرگسالان به طور معمول در موقعیت‌های حسادت نسبت به دیگران قرار می‌گیرند، مثلاً دوستی دارید که به تازگی با یک مرد تمام عیار ازدواج کرده، خواهری دارید که حساب بانکی پر و پیمانی دارد. زندگی صحنه رقابت است.
خوشبختانه بسیاری از ما به شیوه ای درست با این حس کنار می‌آییم و زندگی راحت خود را منوط به کاهش این حس و به دور ماندن از عواقب منفی آن می‌دانیم؛ اما حسادت کودکان در واقع حسی تازه در وجود آنها است که نمی‌دانند چطور با آن رفتار کنند. اگر آنها را به حال خودشان رها کنیم باید منتظر عواقب ناگواری هم باشیم. مسائلی مانند:
- کاهش احترام به خود
- پرخاشگری در مقابل کودکان دیگر
- حس درماندگی
- قلدری
- تنهایی و انزوا
اشتباهات والدین که حس حسادت را در کودکان بر می‌انگیزد
ممکن است رفتار خاصی از سوی والدین، آتش حسادت را در وجود کودک شعله ور کند. در ادامه به برخی از اشتباهات والدین که موجب حسادت کودکان می‌شود اشاره خواهیم کرد:
مقاله ۲۲ ویژگی که نشان می‌دهد بچه شما لوس است را بخوانید.
۱- لوس کردن کودک
اگر کودکتان را زیاد نازنازی بار بیاورید احساس می‌کند که پادشاه بلامنازع خانه است. وقتی کودکی از اعضای فامیل یا دوست را ببیند به یک باره احساس ناامنی‌اش گل می‌کند. او کودک جدید یا دوستش را قدرتمندتر از خود حس می‌کند. اگر نتواند بر این حس فائق آید دچار افسردگی می‌شود و هرچه بزرگتر می‌شود حس حقارت بیشتری خواهد داشت.
۲- مراقبت بیش از حد
اگر کودکی در حلقه تنگ مراقبت‌های بیش از اندازه شما رشد کند و سپس روزی او را به حال خودش بگذارید گویی او را تنها در بیابانی رها کرده‌اید. بدین ترتیب از او کودکی کم حرف، ترسو و خجالتی ساخته اید که در مواجهه با کودکی دیگر، از حسادت منفجر می‌شود.
۳- والدگری
از دیگر اشتباهات بزرگ والدین، کنترل بیش از حد است که موجب برانگیختن حس حسادت کودکان می‌شود. وضع مقررات سخت گیرانه بدون توضیح دلیل آن، می‌تواند بر کودک تأثیر بگذارد. کودک با انبوهی از احساس فقدان اعتماد به نفس، رشد می‌کند و نسبت به همسالان یا خواهر و برادرانش، احساس کم ارزشی خواهد داشت.
۴- مقایسه با دیگران
والدین باید بدانند که مقایسه کودک با دیگران، فقط به برانگیختن حس حسادت، رقابت ناسالم و کمبود اعتماد به نفس منتهی می‌شود.
۵- ایجاد رقابت ناسالم
وادار نمودن کودک به انجام فعالیت یکسان با سایرین و مقایسه نتایج، موجب ایجاد حس رقابت ناسالم میان آنها و در نتیجه حسادت کودکان خواهد شد. ممکن است کودکی نسبت به کودک شما، استعداد بیشتری در انجام کاری داشته باشد و وادار کردن هر دو کودک به انجام کاری مشابه، فقط به حسادت منتهی می‌شود.
۶- ترتیب تولد
گاهی والدین برحسب ترتیب تولد فرزندان، به آنها توجه بیشتری مبذول می‌دارند. برای نمونه، ممکن است خواهر یا برادر تازه متولد شده از جایگاه والاتری نزد والدین برخوردار باشد. اینکه فرزند بزرگتر احساس کند که از تخت پادشاهی به زمین نشسته است می‌تواند موجب حسادت در او شود.
مقاله هر آنچه که باید در مورد اختلال طیف اوتیسم و علائم آن در کودکان بدانید را بخوانید.
در مواجهه با کودکان حسود چه کنیم؟
پیش از اینکه بخواهید به حسادت کودکان خود بپردازید مطمئن شوید که خودتان نسبت به خواهر، برادر، دوستان یا همسایگان خود این حس را ندارید. اگر نتوانید این حس را از خود دور کنید، به طور قطع نمی‌توانید به صورت کارآمد با کودکتان برخورد کنید. در ادامه به روش‌هایی برای رفتار با کودکان حسود می‌پردازیم:
۱- حسادت را به مناعت طبع تبدیل کنید
اگر به کودکان انرژی مثبت بدهید در واقع به او در کاهش احساسات منفی و تلاش برای تقویت اهداف مثبت کمک کرده‌اید. برای نمونه، اگر کودکتان به خاطر اینکه دوستش نمره بهتری گرفته ناراحت است او را تشویق کنید که بهتر درس بخواند و نمرات بهتری کسب کند. همین تلاش برای مطالعه بیشتر، تمرکز او را از حس حسادت برداشته و به جهت درست سوق می‌دهد.
۲- گوش‌های شنوایی برای کودکتان باشید
در اکثر موارد رفتارهای ناشی از حسادت، ریشه در درون فرد دارد. آنها مسئله یا دغدغه خاصی پشت رفتار حسودانه خود دارند. با کودکان صحبت کنید تا بتوانید دلیل حسادت آنها به فرد خاص را متوجه شوید. ممکن است دلیل این کار، اعتماد به نفس پایین کودک باشد. اگر او از جنبه‌های مثبت خویش آگاهی نداشته باشد احساس حسادت در او به جوش و خروش می‌آید.
۳- برای کودکان داستان‌های قدیمی بخوانید
داستان‌ها و افسانه‌های قدیمی، پیام‌های اخلاقی بسیاری در خود نهفته دارند و حتی اگر بر آنها تأکید نکنید کودکتان در طول مراحل رشد و تکامل خود، این آموزه‌ها را کسب خواهد کرد. می‌توانید زمانی را هنگام خواب به خواندن کتاب اختصاص دهید. کتاب‌هایی در زمینه فضایل اخلاقی مانند خوب بودن، خوش قلب بودن و نیت خوب داشتن، در اختیار فرزندتان قرار دهید تا به کمک آنها درک کند کاری که انجام می‌دهد درست نیست.
۴- برای کودک مثال بزنید
شیوه عالی دیگر برای تأکید بر احساسات مثبت نسبت به افراد، این است که خودتان الگوی آن کار باشید. از دیگران به خاطر شوخ طبعی شان یا رفتار خوبشان تعریف کنید. حال که این تعاریف می‌تواند به سود فرزندتان باشد سعی کنید روشنفکرانه عمل کنید.
۵- به کودکتان اهمیت سهیم شدن را بیاموزید
کودکان بی هیچ دلیلی نسبت به سایر همسالان خود غرض ورزی دارند. در چنین مواردی سعی کنید به آنها اهمیت سهیم شدن را بیاموزید. این امر به آنها در رفع حس ناامنی کمک می‌کند و می‌توانید از معاشرت کودکان با کسانی که روزی به آنها حسادت می‌کردند لذت ببرید.
مقاله راهنمای جامع مدیریت اضطراب کودک برای والدین و مربیان را بخوانید.
۶- به کودکتان عشق بورزید
اصلاً حرف ما این نیست که کودکتان را دوست ندارید بلکه تأکید می‌کنیم که او به تمام عشق و علاقه شما در طول مراحل زندگی خود نیاز دارد. اصلاً مهم نیست که دلیل چنین تمایلی چیست؛ اما راهنمایی پدر و مادر همراه با عشق ورزی و مراقبت، همیشه مشکلات را سریعتر حل می‌کند.
۷- مقایسه بی مقایسه
اگر می‌خواهید کودکتان بی ارزش نشود پس، دست از مقایسه عملکرد او با سایر کودکان بردارید. این کار باعث می‌شود او مدت‌های زیادی را به تقلا و تنش بگذراند. کودک از مقایسه خود با دیگران، نتیجه می‌گیرد که شما کودک دیگر را بیشتر از او دوست دارید یا فکر می‌کنید که کودک دیگر، بهتر از او است.
۸- مقایسه تکالیف مدرسه ممنوع!
هرگز، هرگز تکالیف مدرسه، کارنامه و نمرات امتحان کودک را با خواهر و برادر یا دوستانش مقایسه نکنید. این کار باعث نمی‌شود که او بیشتر تلاش کند بلکه باعث ایجاد حس غرض ورزی بیشتر خواهد شد.
۹- یکی از توانایی‌های منحصر به فرد کودک را بر سر زبان‌ها بیندازید
هر کودکی عاشق این است که نقاط قوت خود را از زبان پدر و مادرش بشنود. این کار موجب تقویت عزت نفس او می‌شود. شما باید توانایی‌های منحصر به فرد کودک را بنا به علاقه و خصوصیات او پرورش دهید.
۱۰- تقویت رفتارهای مبتنی بر مشارکت
یکی از ساده ترین کارها برای برطرف کردن حس حسادت کودکان این است که آنها را در شرایط حمایت از یکدیگر قرار دهید. زمانی را برای کمک، سهیم شدن در کارها و همکاری، در اختیار آنها بگذارید و از تلاش آنها قدردانی کنید. مطمئن باشید که آن را تکرار خواهند کرد.
حرف آخر
این را بپذیریم که حسادت حسی طبیعی در انسان است؛ بنابراین نمی‌توانید حسادت کودکان را به طور کامل از آن در امان بدارید؛ اما می‌توانید به کودکتان بیاموزید که دلیلی برای مقایسه نقاط ضعف او با نقاط قوت دیگران وجود ندارد. تا آنجا که لازم است فرزندتان را درک کنید و به آنها اطمینان خاطر بدهید؛ اما در کنار اینها به خودتان هم مراجعه کنید تا مطمئن شوید که می‌توانید الگوی مثبتی برای او باشید.
مقاله شناسایی هوش چندگانه کودکان و راههای تقویت آن را بخوانید.