بازی مختص زمان کودکی و اسباب بازی لازمه آن است. انتخاب مناسب این ابزار، نقش مهمی در ایجاد یا وقفه در توانایی بازی کردن کودک به صورت مستقل خواهد داشت. به طور کلی، کودکان کم سن در مقوله اسباب بازی کودکان چندان سردرگم نیستند و این وظیفه بر عهده والدین است.
اسباب بازی فقط برای بازی نیست بلکه موجب سرگرمی آنها نیز میشود؛ بنابراین باید متناسب با سن، هیجان انگیز و ایمن باشند. با ما همراه باشید تا به مطالعه بازی‌ها و ابزارهای متناسب با سنین رشد کودک بپردازیم.
مقاله ۲۴ راهکار ساده برای سرگرم کردن کودکان در خانه را بخوانید.
تناسب اسباب بازی کودکان با سن آنها
۱. نوزادی ـ تولد تا 6 ماهگی
نوزادان عاشق نگاه کردن به اطرافیان و دنبال کردن آنها با چشمان خود هستند. به طور معمول، آنها رنگها و چهره های روشن را ترجیح میدهند. در این سن، مجذوب کارهایی میشوند که با دست و پا انجام میدهند، سر خود را بلند میکنند و به سمت صدا میچرخانند، هرچه گیر بیاورند به سمت دهان خود میبرند و کارهایی از این قبیل!
اسباب بازی مناسب کودکان در دوره نوزادی
- وسایلی مانند عروسکهای کودکانه، عروسکهای خیمه شب بازی، ماشینهای چوبی و پلاستیکی، عروسکهای مخصوص حمام
- بازیهای پرتابی مانند ظروف پلاستیکی، مهره های بزرگ، توپ، تخم مرغ شانسی
- خانه سازی، بلوکهای نرم و بزرگ یا مکعبهای چوبی
- وسایلی که ماهیچه های آنها را درگیر میکند، مانند توپهای بزرگ، کشیدن و هل دادن عروسکها، وسایل نرم برای غلتاندن
۲. سن یک سالگی
کودکان یک ساله مدام در حال راه رفتن هستند! حتی میتوانند از پله ها هم بالا بروند. از شنیدن داستانها لذت میبرند، کم کم اولین کلمات را بر زبان می آورند و با کودکان دیگر همبازی میشوند. آنها عاشق تجربه کردن هستند، اما بزرگسالان باید به ایمنی آنها توجه داشته باشند.
اسباب بازی مناسب برای کودکان زیر یک سال
- بورد بوک با تصاویر یا عکسهای ساده از موضوعات واقعی
- ترانه های ریتمیک با داستان ساده و عکس
- لوازم التحریرهایی مانند ماژیکهای قابل شستشو و غیرسمی، مداد شمعی و کاغذهای بزرگ
- وسایلی مانند تلفن پلاستیکی، عروسک، تختخواب و کالسکه عروسک، وسایل دخترانه مانند روسری، ست لباس، جواهرات و تخم مرغ شانسی، کیف پول، عروسکهای پولیشی، حیوانات پلاستیکی، ماشینهای چوبی و پلاستیکی
- وسایل ساختنی مانند بلوکهای مقوایی و چوبی با اندازه های 5 تا 10 سانتی متر مناسب کودکان
- وسایلی که ماهیچه های کوچک و بزرگ را درگیر میکند مانند پازل، پگ بورد (صفحه های میخ دار)، وسایلی که دارای قطعات مخصوص انجام کاری هستند (مثل شماره گیر تلفن، کلید، دستگیره، درپوش) و توپهای کوچک و بزرگ
مقاله دیر حرف زدن کودک را بخوانید.
۳. سن دو سالگی (کودک نوپا)
کودکان نوپا به سرعت در حال زبان آموزی هستند و تا حدودی خطر را حس میکنند. با وجود این، برخی کارهای فیزیکی را امتحان میکنند، از قبیل پریدن از ارتفاع، بالا رفتن از تپه و کوه، آویزان شدن به کمک بازوها، غلت زدن و انجام بازیهای خشن و بی نظم. آنها کنترل خوبی روی دستها و انگشتها دارند و عاشق کار با اجسام کوچک هستند.
اسباب بازی مناسب کودکان در سن دو سالگی
- اسباب بازیهای فکری مانند پازلهای چوبی 4 تا 12 قطعه، خانه سازی، مرتب کردن اشیا بر حسب اندازه، شکل، رنگ، بو و کار با قلاب، دکمه، سگک و کارت بازی
- ساختن و بازی با اشیایی مانند بلوکها، وسایل حمل و نقل کوچک ولی محکم، ستهای ساخت اسباب بازی کودکان، مبلمان بچگانه ست آشپزخانه، صندلی، مواد غذایی پلاستیکی، لباس عروسک، وسایل زینتی عروسک، عروسکهای پولیشی و ابزار ماسه بازی
- وسایلی مانند مداد شمعیهای قابل شستشوی غیر سمی و ماژیکها، قلم موهای بزرگ و رنگهای انگشتی، کاغذهای بزرگ برای نقاشی، کاغذ رنگی، قیچیهای کوچک با نوکهای صاف، تخته سیاه و گچهای بزرگ، آلات موسیقی
- کتابهای مصور همراه با نوشته های کوتاه برای کودکان بزرگ‌تر
- پلیرهای سی دی و دی وی دی با انواع موسیقی البته دستگاههای پخش گرامافون و ضبطهای کاست نیز مناسب هستند!
- وسایلی که عضلات کوچک و بزرگ را درگیر میکنند مانند لگد زدن به توپهای کوچک و بزرگ و پرتاب آنها، ماشین بازی سواری البته کودکان زیر سه سال نمیتوانند از سه چرخه استفاده کنند، وسایل پارک مانند تونل بازی، بالارفتن از موانع به شرط آنکه زیرانداز نرم و پهن باشد و اسباب بازیهای چکشی و کوبه ای
مقاله اهمیت بازی در یادگیری و پیشرفت کودکان را بخوانید.
۴. سنین سه تا شش سالگی (کودکان پیش دبستانی و مهدکودکی)
کودکان پیش دبستانی و مهد کودکی به توجه بسیار بیشتری نسبت به کودکان نوپا نیاز دارند. به طور معمول، زیاد صحبت میکنند و سوالات زیادی ذهن آنها را درگیر میکند. دوست دارند همه چیز را تجربه کنند و با مهارتهای فیزیکی نوظهوری مواجه هستند.
آنها عاشق بازی با دوستان خود هستند و از دست دادن دوستان برای آنها به معنای واقعی فاجعه است! در سنین پیش دبستانی و مهد کودک، مهارت استفاده نوبتی از اسباب بازی کودکانه یا تقسیم آنها بین دو یا چند کودک را کسب کرده اند.
اسباب بازی مناسب کودکان در سنین سه تا شش سالگی
- اسباب بازیهای فکری مانند پازلهای چوبی بیشتر از 12 تا 20 قطعه، کیتهای اکتشافی، مرتب کردن اشیاء بر حسب طول، عرض، ارتفاع، شکل، رنگ، بو، مقدار و سایر ویژگیها، مجموعه وسایل پلاستیکی مانند کاسه، بشقاب و قابلمه پلاستیکی، کلید، صدف، بازی مرتب سازی خرسها و بلوکهای رنگی کوچک
- ساختن سازه با بلوکهای پلاستیکی، وسایل حمل و نقل، ستهای ساخت اسباب بازی کودکان، مبلمان بچگانه مانند وسایل آشپزخانه و آپارتمان، ست لباس، زیورآلات و جواهرات عروسک، عروسکهای پولیشی، خیمه شب بازی و وسایل ماسه بازی
- وسایلی که میتوان با آن خلاقیت ایجاد کرد برای نمونه مدادشمعی و ماژیکهای بزرگ و کوچک، قلم موهای کوچک و رنگ انگشتی، کاغذهای کوچک و بزرگ برای نقاشی و طراحی، کاغذ رنگی، قیچیهای مخصوص کاردستی با نوک صاف، تخته سیاه و گچ بزرگ و کوچک، خاک رس و خمیر بازی، ابزارهای مدل سازی، خمیر، خرده کاغذ و پارچه، درست کردن کلاژ، ابزارآلات موسیقی، زیلوفون، ماراکاس (شیکر) و درام
- کتابهای مصور با لغات بیشتر و عکسهایی با جزئیات بیشتر نسبت به گروه سنی نوپایان
- پلیرهای سی دی و دی وی با انواع موسیقی البته دستگاههای پخش گرامافون و ضبطهای کاست نیز مناسب هستند!
- برخی اسباب بازی کودکان که عضلات کوچک و بزرگ را درگیر میکنند، مانند توپهای بزرگ و کوچک برای لگد زدن و پرتاب کردن و گرفتن، تجهیزات سواری مانند سه چرخه، وسایل پارکی مانند تونلهای بازی، بالارفتن از موانع به شرطی که زیرانداز نرم و پهن باشد، قطارهای اسباب بازی، توپها و بیسبالهای پلاستیکی، پینهای بولینگ پلاستیکی و ابزارهایی برای پرتاب، میز ابزار بزرگ همراه با گلدان، چکش، میخ و اره
- اگر امکان دسترسی کودک به رایانه فراهم است استفاده از برنامه های تعاملی که کودک قادر به درک آنها است یعنی استفاده از گرافیک و دستورالعملهای گفتاری و نه چاپی برای آنها مناسب است، همچنین می توان از فرصتهایی برای کشف انواع مفاهیم در سطوح مختلف نیز استفاده کرد.
۵. سن شش سالگی (دبستانی)
کودکان این گروه سنی از ورزش در فضای باز مانند اسکوتر سواری، دوچرخه سواری و اسکیت بازی لذت میبرند. آنها علایق، توانایی‌ها و سرگرمی‌هایی شبیه بزرگسالان را تقلید میکنند و ممکن است نسبت به جمع کردن مجموعه‌ای از چیزها اشتیاق نشان دهند.
دختران عاشق کاردستی و نوشتن خاطرات و پسران هم به بازیهای ویدئویی و رایانه ای علاقه نشان میدهند. شش سالگی زمانی است که کودک با انجام کارها حس تسلط و شایستگی پیدا میکند. استفاده از رایانه و بازیهای ویدئویی می‌تواند بچه‌ها را به چالش بکشد و عملکرد آنها را به صورت مداوم بهتر کند.
اسباب بازی مناسب کودکان در سن هفت سالگی
- بازیهای ویدئویی و رایانه ای
- کیتهای ساختنی
- کیتهای مربوط به تجهیزات علمی
- تجهیزات ورزشی در فضای باز
- مجموعه‌های ساختنی پیچیده
- بازیهای تخته‌ای (بُرد گیم) مانند اسکربل (کلمه سازی)، مونوپولی (روپولی) و شطرنج
- لگوهای ساختنی
- ویدئوهای پرطرفدار
مقاله تغذیه مناسب برای کودکان ۱ تا ۱۸ سال را بخوانید.
نکاتی که باید به آنها توجه کنید
اسباب بازی کودکان را ساده انتخاب کنید
اسباب بازی کودک با کارآیی‌های زیاد، امکان استفاده از تخیل او را محدود میکند. عروسکها و حیوانات پولیشی که امکان صحبت کردن یا آواز خواندن را دارند کودک را به سمت فشار دادن دکمه خاصی هدایت میکند و به این ترتیب کودک به صورت موقت مسئولیت موقعیت بازی را عهده دار خواهد شد.
وقتی وسیله ای خیلی خاص باشد، دیگر کودک نمی‌تواند از تخیل خود استفاده کند. بهترین اسباب بازی کودک معمولاً ساده ترین آنها مانند خانه سازی است، چون به آنها امکان خلاقیت و انگیزش میدهند.
ایمنی مهم است!
ایمنی اسباب بازی کودکان از لحاظ نداشتن قطعات تیز و کوچک و همچنین عدم استفاده از رنگهای سمی و سرب برای کودکان خردسال بسیار اهمیت دارد. همچنین، باید در برابر شکستگی و خرد شدن مقاوم باشد و تمیز نمودن آن راحت باشد. وسایل الکتریکی باید «استاندارد ایمنی تولیدات تجاری و مصرفی» را داشته باشند.
لازم است که هنگام خرید برچسب تایید استاندارد از سوی سازمان غیروابسته هدایت کننده آزمون‌های ایمنی را بررسی کنید. علاوه بر این، هنگام انتخاب وسایل بازی برای کودکان زیر 3 سال، اطمینان حاصل کنید که قطعات کوچکی که امکان بلعیدن و احتمال خفگی را ایجاد کند، در آن موجود نباشد.
برای اسباب بازیهای الکترونیکی و بازیهای ویدئویی محدودیت تعیین کنید
ما در عصر الکترونیک زندگی می‌کنیم و تلاش والدین برای دور نگه داشتن کودکان خود ـ حتی کودک نوپا ـ از رایانه‌ها بیهوده خواهد بود. با وجود این، برای خردسالان تعیین محدودیت زمانی استفاده از این وسایل بسیار اهمیت دارد.
تحقیقات نشان داده است که این وسایل الکترونیک خطرات احتمالی برای سلامتی و رشد کودکان از جمله کاهش شنوایی (ناشی از وسایل الکتریکی دارای صدای بلند)، افزایش وزن (به دلیل بی تحرکی هنگام بازی) و تاخیر در زبان و رشد را به همراه خواهد داشت.
مطالعه اخیر نشان داده است آن دسته اسباب بازی کودکان که فقط به تماشا کردن نیاز دارد، موجب ایجاد سبک یادگیری انفعالی و در نتیجه تداخل در تفکر مستقل و یادگیری وی خواهد شد. علاوه بر این، کودکان زیر 2 سال نباید به تماشای تلویزیون بنشینند یا بازیهای رایانه‌ای انجام دهند. در مورد کودکان بالای دو سال هم، این زمان باید به یک الی دو ساعت در روز محدود شود.
مقاله وقتی کودک دست از جیغ زدن بر نمی‌دارد، چه کاری باید انجام دهیم را بخوانید.