دانستن اینکه کودک چگونه میتواند بهتر یاد بگیرد، به معنای تفاوت بین تجربه ناامیدی و عدم موفقیت در مدرسه یا دستیابی به تعامل بیشتر و موفقیت تحصیلی می‌باشد. یکی از بهترین چارچوبها برای درک چگونگی یادگیری کودک، تئوری هوارد گاردنر در مورد هوشهای چندگانه است. گاردنر بیان می‌کند که برای همه یک هوش که با آزمونهای IQ اندازه گیری میشود، وجود ندارد بلکه حداقل هشت هوش مختلف در افراد وجود دارد که نحوه تعامل آنها را با محیط مشخص میکنند. برای تقویت هوش کودکان ابتدا باید آنها در فرد، شناسایی شوند.
مقاله ۵ عملی که خلاقیت کودکتان را نابود می‌کند را بخوانید.
آشنایی با هوش چندگانه
گاردنر هشت نوع هوش را که همه افراد دارند شناسایی کرده است. همه افراد انواع هوشها را در طیفی از ضعیف تا قوی و در ترکیبی که مختص هر فرد است، دارند. تقویت هوش کودکان با توجه به شدت یا کاهش آن متفاوت خواهد بود.
۱. هوش تصویری – فضایی
هوش تصویری فضایی در فرد باعث تجسم، ایجاد و خلق اثر میشود، مانند آنچه خلبان هواپیما، معمار یا بازیکن شطرنج ممکن است انجام دهد.
ویژگی یک کودک، با هوش تصویری فضایی:
- ارائه گزارش دقیق از تصاویر بصری
- خواندن راحت تر نقشه ها و نمودارها نسبت به متن
- رویا پردازی زیاد در طی روز
- لذت بردن از فعالیتهای هنری
- داشتن سطح بالا در طراحی کردن
- علاقه به دیدن فیلمها، اسلایدها یا سایر ارائه های تصویری
- علاقه به نقاشی کشیدن و طراحی کردن
- ساختن سازه های سه بعدی جالب با استفاده از لگوها یا سایر مصالح ساختمانی
- استفاده بهتر از تصاویر نسبت به کلمات به هنگام خواندن کتاب
- لذت بردن از انجام پازل یا فعالیتهای بصری مشابه
۲. هوش بدنی – حرکتی
یک فرد با هوش بدنی حرکتی، با استفاده از برخی مهارتهای حرکتی خوب، ابراز وجود کرده و اقدام به یادگیری می‌کند و توانایی حل مشکلات را دارد. هوش بدنی حرکتی شامل هماهنگی، مهارت و استفاده از کل بدن یا قسمتهایی از بدن مانند دستها می‌باشد.
ویژگی یک کودک با هوش بدنی حرکتی:
- انجام دادن یک یا چند رشته ورزشی در حد عالی
- حرکت کردن، کش و قوس دادن بدن، ضربه زدن، ناآرامی کردن زمانی که مدت طولانی در یک نقطه نشسته است
- تقلید هوشمندانه از حرکات یا طرز رفتار دیگران
- دوست دارد همه چیز را جدا کرده و دوباره کنار هم بگذارد
- گذاشتن دستها بر روی چیزهایی که تازه دیده است برای درک بهتر
- لذت بردن از دویدن، پریدن، کشتی گرفتن یا فعالیتهای مشابه مانند دویدن در کلاس و پریدن از روی صندلی
- داشتن مهارت در درست کردن کاردستی و اجزای ریز مانند نجاری، خیاطی، مکانیک
- ابراز وجود با حرکات نمایشی
- لذت بردن از سرگرمیهای جسورانه شهربازی
- لذت بردن از کار با خاک رس یا سایر تجربیات لمسی مانند نقاشی با انگشت
مقاله ۱۳ کاردستی ساده برای كودكان با كمتر از ۳ وسیله را بخوانید.
۳. هوش موسیقیایی
فرد با هوش موسیقیایی برای ابراز وجود، درک و خلق کردن، از موسیقی مانند آواز خواندن، نواختن آلات موسیقی و آهنگسازی استفاده می‌کند.
ویژگی یک کودک با هوش موسیقیایی:
- داشتن صدای خوب برای آواز خواندن
- توانایی تشخیص یک نت موسیقی خارج از گام
- گوش دادن به موسیقی از رادیو، کاست یا سی دی
- نواختن ساز موسیقی
- یادآوری ملودی آهنگها
- استفاده از روشی موزون برای صحبت کردن یا حرکت دادن خود
- ناخودآگاه با خود زمزمه کردن
- ضربه زدن روی میز به طور ریتمیک هنگام کار
- حساس بودن به صداهای محیطی مانند صدای برخورد باران به روی سقف
- خواندن ترانه هایی که خارج از کلاس درس آموخته است
۴. هوش کلامی – زبانی
افراد با هوش کلامی زبانی با معنای کلمات، صداها و ریتمها کاملاً آشنا هستند. این هوش به مهارتهای خواندن، نوشتن و صحبت کردن کمک کرده و میتواند علاقه به زبانهای خارجی را نیز در فرد ایجاد کند. تقویت هوش کودکان منجر به افزایش تواناییها و مهارتها میشود.
ویژگی یک کودک با هوش کلامی زبانی:
- توانایی نوشتن بالاتر از حد سن خود
- توانایی نوشتن داستان بلند و گفتن داستانهای کوتاه و لطیفه
- داشتن حافظه خوب برای به خاطر سپردن نامها، مکانها، تاریخها یا چیزهای بی اهمیت دیگر
- لذت بردن از بازی با کلمات
- لذت بردن از کتاب خواندن
- تلفظ کلمات به طور دقیق
- لذت بردن از قافیه های بی معنی، جناس، پیچش زبان و دیگر صحبتهای سرگرم کننده با کلمات
- لذت بردن از گوش دادن به گفتار مانند داستانها، تفسیر در رسانه ها و کتابهای صوتی
- استفاده از واژگان مناسب و متناسب با سن خود
- برقراری ارتباط با دیگران به صورت کاملاً کلامی
مقاله اهمیت بازی در یادگیری و پیشرفت کودکان را بخوانید.
۵. هوش منطق و ریاضی
افرادی که دارای هوش منطق و ریاضی هستند دارای درک و شناخت از الگوها، روابط بین اعداد، اعمال یا نمادها هستند. همچنین افرادی که دارای این هوش هستند مهارتهای محاسباتی و توانایی حل مشکلات مختلف از طریق منطق را دارند.
ویژگی یک کودک با هوش منطق و ریاضی:
- پرسیدن سؤالات بی شمار راجع به چگونگی کارکرد چیزهای مختلف
- لذت بردن از کار یا بازی با اعداد
- لذت بردن از کلاس ریاضی
- جالب بودن بازیهای ریاضی و رایانه ای همراه با منطق
- لذت بردن از بازی شطرنج، چکرز یا سایر بازیهای استراتژیک منطقی
- لذت بردن از انجام پازلهای منطقی یا بازی فکری
- لذت بردن از قرار دادن موارد در دسته ها، سلسله مراتب یا سایر الگوهای منطقی
- لذت بردن از کلاس علوم
- داشتن علاقه به موضوعات مرتبط با علم
- عملکرد خوب در ارزیابی تفکر منطقی
۶. هوش بین فردی
هوش بین فردی باعث سازگاری فرد با احساسات، عواطف و خلق و خوی دیگران میشود. افراد با هوش بین فردی بالا، اغلب برتر هستند و در ارتباط برقرار کردن با دیگران بسیار خوب عمل میکنند. گاهی اوقات از این هوش به عنوان هوش اجتماعی نیز یاد میکنند. تحريكات ذهني كودكان از سوي والدين، نقش بسيار مهمی در تقويت هوش کودکان دارد.
ویژگی یک کودک با هوش بین فردی:
- لذت بردن از معاشرت با همسالان
- وجود یک رهبر واقعی در گروه
- نصیحت کردن به دوستانی که مشکل دارند
- به نظر خیابانی مملو از هوش است
- عضو بودن در باشگاهها، انجمنها، سازمانها یا گروههای غیررسمی همسالان مانند دسته ها و باندها
- لذت بردن از آموزش غیررسمی به بچه های دیگر
- لذت بردن از بازی کردن با بچه های دیگر
- داشتن دو یا چند دوست صمیمی
- داشتن احساس همدلی یا نگرانی نسبت به دیگران
- جستجوی کودک توسط دیگران برای همکاری
مقاله ۱۰ روش کاربردی برای درمان خجالتی بودن کودک را بخوانید.
۷. هوش درون فردی
داشتن هوش درون فردی به معنای آگاهی فرد از احساسات، افکار، اضطرابها و ویژگیهای خود می‌باشد. همچنین توانایی استفاده از این هوش به فرد در کنترل انگیزه ها، رفتارها، تصمیم گیریها و برنامه ریزیها کمک بسیاری می‌کند.
ویژگی یک کودک با هوش درون فردی:
- به نمایش گذاشتن احساس استقلال یا اراده قوی
- حس واقع بینانه نسبت به تواناییها و نقاط ضعف خود
- عملکرد خوب زمان تنها بازی کردن یا مطالعه کردن
- صحبت نکردن از علاقه یا سرگرمی خود
- داشتن حس جهت دهی به خود
- ترجیح دادن کار فردی به کار گروهی
- بیان احساس خود به طور دقیق
- توانایی یادگیری از اشتباهات و شکستها در زندگی
- برخورداری از اعتماد به نفس بالا
۸. هوش طبیعت گرایی
با تقویت هوش کودکان میتوانید هوش طبیعت گرایی را افزایش دهید. از ویژگیهای داشتن هوش طبیعت گرایی، درک از طبیعت همچون گیاهان، حیوانات، محیط و همچنین شناسایی، مشاهده و دسته بندی ویژگیهای متمایز دیگر در طبیعت می‌باشد. این هوش کمک می‌کند تا فرد از عناصر و الگوهای موجود در دنیای طبیعت برای ساخت محصولات یا حل مشکلات استفاده کند.
ویژگی یک کودک با هوش طبیعت گرایی:
- ارتباط بهتر با حیوانات مانند حیوانات خانگی نسبت به افراد
- دوست داشتن سفرهای میدانی به طبیعت
- مشاهده جزئیات که در تشکیل طبیعت اتفاق میافتد مانند ابرها، کوهها و زمین شناسی که دیگران ممکن است به آن توجهی نکنند
- گذاشتن قفس، آکواریوم و تراریوم در کلاس
- سپری کردن اوقات فراغت در طبیعت
- صحبت کردن راجع به حقوق حیوانات یا حفظ محیط زیست
- توانایی شناسایی انواع مختلف پرندگان، گیاهان یا سایر موجودات زنده
- داشتن احساس نسبت به آگاهی زیست محیطی و داشتن احساس مسئولیت نسبت به نگهداری از کره زمین
- لذت بردن از انجام پروژه های مربوط به طبیعت مانند تماشای پرندگان، مجموعه پروانه ها یا حشرات یا پرورش حیوانات
- شرکت در مباحث مربوط به سیستمهای زنده در مدرسه مانند زیست شناسی و مطالعات محیطی
مقاله راهنمای کامل در مورد نقاشی کودکان و نوجوانان را بخوانید.
عملکرد والدین در مورد هوش چندگانه کودک
والدین میدانند که کودکان تواناییها، علایق، دوست داشتنها و دوست نداشتنهای منحصر به فردی دارند. ممکن است یک کودک علاقمند به کتاب و عاشق رقصیدن باشد، کودک دیگر ممکن است حیوانات را دوست داشته باشد و یک کودک دیگر، عاشق موسیقی و ریاضیات باشد.
این زیبایی انسان است. مهم این است که به کودک برچسب نداشتن هوش را نزنیم. والدین باید برای پرورش، حمایت و تقویت هوش کودکان، در خانه موارد زیر را انجام دهند:
با کودک وقت بگذرانید و بفهمید چه چیزی را دوست دارد
وقت خود را صرف کارهای عادی مانند غذا خوردن یا بازی کنید. نشان داده شده است که خوردن غذا در کنار اعضای خانواده به طور منظم، باعث بهبود سلامت و تغذیه کودکان میشود، مهارتهای عاطفی و ذهنی آنها تقویت میشود و در نهایت منجر به رفتار خوب در آنها میشود. بازی کردن با بچه ها نیز با افزایش همدلی، شادی، موجب کاهش اضطراب در آنها می شود.
به نقاط قوت کودک نسبت به کارهایی که نمیتواند انجام دهد ارزش بیشتری دهید
کورنهبر دانشیار دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، بیان می‌کند: “اکثر والدین نسبت به مهارتی که کودک ندارد به او برچسب میزنند. در حالی که باید به این فکر کنند که اگر کودک من در خواندن مهارت ندارد اما نسبت به موضوعات دیگر دارای مهارت است و باید در او احساس غرور ایجاد کنم. تقویت هوش کودکان به والدین، معلمان و کودکان کمک می‌کند تا نقاط قوت کودکان را شناسایی و با کمک همان هوش در یادگیری و حل مشکلات به کودکان کمک کنند.”
استفاده از روشهای مختلف برای یادگیری
راهکارهایی متفاوتی برای تقویت هوش کودکان وجود دارد. اگر کودک در نوشتن مشکل دارد، با شناسایی مهارتهای دیگر او، اعتماد به نفس را در کودک تقویت کرده و به مهارت نوشتن در او کمک کنید. به عنوان مثال، از آنچه که کودک آموخته است و آن را به خوبی میداند بپرسید. کورنهبر اشاره می‌کند: “کودک ممکن است قادر به توصیف موضوع با صدای بلند باشد یا از کودک بخواهید تا تصویری از آموخته های خود را ترسیم کند.”
مقاله برطرف کردن حواس پرتی و ایجاد تمرکز در کودکان را بخوانید.
در نظر گرفتن انتظارات
قطعاً والدين تأثیر بسیاری بر تقویت هوش كودكان میگذراند. والدین از كودكان كوچك انتظار دارند تا در سن کم، مهارتهای ریاضی پایه و خواندن را فرا بگیرند. با فشارهای بیشتر، انتظارات نیز بیشتر میشود؛ اما این بدان معنا نیست که همه دانش آموزان کلاس اول و دوم باید تمام موضوعات کتاب رو یاد بگیرند. تا زمانی که علائمی از مشکلات یادگیری در کودک مشاهده نکردید، آرام باشید و اجازه دهید کودک با سرعت خودش پیشرفت کرده و یاد بگیرد.
هوش مانند یک عکس فوری است
برخلاف هوش عمومی که با نمره ضریب هوشی IQ اندازه گیری میشود مشخصات هوش چندگانه کودک، ثابت نیست و ممکن است با گذشت زمان تغییر کند. برای تقویت هوش کودکان آنها را در معرض انواع فعالیتها و تجارب مختلف قرار دهید و به آنها اجازه دهید تا به روش منحصر به فرد خودشان یاد بگیرند و پیشرفت کنند.
تمام هوشها ارزشمند هستند
در پیش دبستانی هر آنچه که کودک کشف می‌کند و به اشتراک میگذارد برای والدین ارزشمند است؛ اما تا کلاس سوم انتظار میرود که بچه ها در ریاضیات و خواندن، مهارت کافی را به دست آورده باشند. در غیر این صورت والدین فکر میکنند که کودک، دانش آموز خوبی نیست.
کورنهبر بیان کرده است “اگر فقط به مهارتهای زبان و ریاضیات و نه سایر هوشهای کودک، توجه کنید کودک لطمه خواهد خورد.” توصیه میشود برای تقویت هوش کودکان انواع هوش را مورد ارزیابی قرار دهید.
مقاله ۵ نکته مهم برای صحبت کردن با کودکان در مورد خودارضایی را بخوانید.