سن زبان باز کردن و حرف زدن کودک نیز همانند سایر مهارت‌ها میتواند متفاوت باشد. آگاهی مختصر والدین از رشد زبانی و گفتار، میتواند به آنها در تشخیص علل تأخیر در گفتار کمک کند.
مقاله لکنت زبان در کودکان نوپا و پیش دبستانی – علل، علائم و درمان را بخوانید.
تأخیر در زبان یا گفتار چیست؟
- گفتار: بیان کلامی و در واقع بیان صداها و واژگان است. کودکی که دچار تأخیر در گفتار است، ممکن است واژگان و عباراتی را به کار ببرد که درک آن دشوار باشد.
- زبان: به نوعی داد و ستد اطلاعات محسوب میشود. درک شدن و درک کردن از طریق ارتباطات کلامی، غیرکلامی و نوشتاری، روی می‌دهد. کودک دچار تأخیر زبانی، ممکن است بتواند واژگانی را خوب ادا کند ولی صرفاً قادر به قرار دادن دو واژه کنار یکدیگر است.
نشانه‌های تأخیر گفتاری یا زبانی چیست؟
نوزادی که واکنشی نسبت به صدا ندارد یا آواسازی نمی‌کند حتماً باید توسط پزشک معاینه شود. با این وجود، تشخیص حرف زدن کودک بر مبنای نقطه عطف گفتاری یا زبانی و مشکلاتی که در این رابطه وجود دارد، برای والدین دشوار است.
در اینجا برخی ملاحظات آمده است. چنانچه با موارد زیر مواجه شدید، حتماً پزشک کودکتان را مطلع سازید:
- تا 12 ماهگی: از حرکات اشاره مانند با دست نشان دادن یا دست تکان دادن (بای بای کردن) استفاده نمی‌کند.
- تا 18 ماهگی: برای برقراری ارتباط، استفاده از حرکات را بر آواسازی ترجیح می‌دهد. همچنین در تقلید صداها مشکل دارد.
- تا 18 ماهگی: درخواست‌های ساده و شفاهی را درک نمی‌کند.
- تا 2 سالگی: صرفاً میتواند گفتار یا حرکات را تقلید کند و قادر به بیان واژگان یا کلمات به صورت ارادی نیست.
- تا 2 سالگی: صرفاً تعدادی از اصوات یا واژگان را به صورت مکرر تکرار میکند و نمی‌تواند بابت نیازهای فوری خود ارتباط شفاهی برقرار کند.
- تا 2 سالگی: نمی‌تواند دستورات ساده را اجرا کند.
- تا 2 سالگی: تن صدای غیرمعمولی دارد (صدایی خشن یا از تو دماغی)
- والدین و پرستار کودک باید حدود نیمی از واژگان ادا شده کودک را در سن 2 سالگی و 75 درصد آن را در سه سالگی متوجه شوند.
- تا 4 سالگی: تقریباً باید تمام حرف‌های کودک قابل درک باشد. حتی کسانی که او را نمی‌شناسد هم باید جملات او را متوجه شوند.
اگر حرف زدن کودک متناسب با سن وی نیست، حتماً با پزشک مطرح کنید.
مقاله بررسی رشد کودک با توجه به فاکتور سن را بخوانید.
کدام کودک «تأخیر در گفتار» دارد؟
عنوان «دیرگفتاری» کودک نوپا (بین 18 تا 30 ماهگی) به کسی گفته میشود که درک خوبی از زبان دارد و به طور معمول قادر به توسعه مهارتهای بازی، حرکتی، تفکر و اجتماعی است؛ اما با توجه به سن خود، دایره واژگان محدودی دارد.
مشکل کودکان دیرگفتار، به طور خاص مربوط به زبان گفتاری یا زبان بیان است. این گروه از کودکان، می‌توانند بسیار گیج کننده باشند چون از تمام عناصر سازنده زبان بیان، برخوردار هستند ولی خیلی کم صحبت می‌کنند یا اصلاً حرف نمی‌زنند.
پژوهشگران هنوز بر سر توضیح این تأخیر خاص، به تفاهم نرسیده‌اند. آنها دریافته‌اند که دیر حرف زدن کودک احتمالاً سابقه خانوادگی دارد و این عارضه بیشتر در مردانی که اغلب با وزنی کمتر از 85 درصد وزن نرمال در حین تولد یا در هفته سی و هفتم بارداری متولد می‌شوند، دیده میشود. همچنین مشخص شده است که تقریباً 13 درصد کودکان دو ساله، دچار دیرگفتاری هستند.
مراحل مهم زبانی
دستورالعمل‌های زیر به شما در تعیین اینکه آیا واژگان کودک شما متناسب با سن او است یا خیر، کمک میکند. اگر کودکتان هنوز به این مراحل نرسیده است باید با گفتاردرمان‌گر مشورت کنید:
- در 18 ماهگی باید دست کم 20 واژه بداند. از جمله انواع مختلف واژگان مانند اسامی («نی‌نی»، «قاقا»)، افعال («خوردن»، «رفتن»)، حروف اضافه («بالا»، «پایین»)، صفت‌ها («داغ»، «اخمو») و واژگان برقراری روابط اجتماعی («سلام»، «خداحافظ»).
- در 24 ماهگی باید دست کم 100 واژه بلد باشد و کودک، خود بتواند واژگان دو بخشی بسازد، نه اینکه آنها را حفظ کرده باشد، مانند «ممنون»، «بای بای»، «تمام شد» یا «این چیه». نمونه هایی از واژگان دوبخشی مانند «هاپو رفت»، «شیرینی خوردن» یا «دست کثیف» است.
مقاله شناسایی هوش چندگانه کودکان و راههای تقویت آن را بخوانید.
دلایل تأخیر زبانی یا گفتار چیست؟
دیر حرف زدن کودک میتواند به دلایل زیر باشد:
- نقص در ساختار دهانی، مانند مشکلات زبان یا سقف دهان (کام)
- فرنوم کوتاه (گره زبان) که موجب محدود شدن حرکت زبان میشود.
بسیاری از کودکان مبتلا به تأخیر کلامی، مشکلات حرکتی ـ گفتاری نیز دارند. این رویداد زمانی اتفاق میافتد که کودک در ناحیه ای از مغز که مسئول گفتار است، مشکلی داشته باشد که در نهایت موجب دشواری هماهنگی لبها، زبان و فک برای ایجاد اصوات میشود.
مشکلات شنوایی نیز بر حرف زدن کودک مؤثر هستند؛ بنابراین یک متخصص شنوایی سنجی، باید زمانی که دغدغه گفتاری کودک مطرح می شود، میزان شنوایی او را بررسی کند. کودکانی که مشکل شنوایی دارند ممکن است مشکلاتی در بیان، درک، تقلید و استفاده از زبان داشته باشند.
عفونتهای گوش، به ویژه عفونتهای مزمن، بر شنوایی تأثیر میگذارند. با وجود این، تا زمانی که میزان شنوایی یک گوش طبیعی باشد، گفتار و زبان به طور عادی رشد خواهد کرد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
اگر حرف زدن کودک تا 15 ماهگی دچار مشکل باشد، بهتر است بلافاصله به متخصص اطفال و متخصص آسیب شناسی گفتاری (SLP) مراجعه کنید. گفتار درمانگر، مهارتهای گفتاری کودک شما را بررسی میکند و آزمایشات استانداردی برای یافتن نقاط عطف در رشد گفتار و زبان انجام می دهد. همچنین موارد زیر را هم بررسی میکند:
- آنچه کودک شما درک میکند (زبان درک نام)
- آنچه کودک شما میتواند بر زبان آورد (زبان بیان)
- گسترش صدا و وضوح گفتار
- وضعیت حرکتی ـ گفتاری کودک (عملکرد دهان، زبان، کام و غیره) برای گفتار، خوردن و بلعیدن
بنا بر نتایج آزمایشها، گفتار درمانگر ممکن است گفتار درمانی را برای کودک توصیه کند.
مقاله چگونه استقلال طلبی را در کودکان تقویت کنیم را بخوانید.
چه کمکی از والدین بر می آید؟
والدین نقش مهمی در کمک به کودکان دچار مشکل گفتاری یا زبانی دارند. در ادامه چند روش برای بهبود گفتار در خانه آمده است:
- تمرکز بر برقراری ارتباط: با کودک صحبت کنید، برایش آواز بخوانید و او را تشویق کنید که حرکات و صداهای شما را تقلید کند.
- قصه خواندن برای کودک: از زمان کودکی، برای او کتاب بخوانید. با انتخاب کتاب‌های مصور مناسب سن کودک، او را تشویق کنید که تصاویر را نام ببرد.
- استفاده از موقعیتهای روزمره: برای پیشرفت گفتار و زبان کودک، در طول روز با او صحبت کنید. مثلاً هنگامی که به فروشگاه میروید، مواد غذایی را نام ببرید یا هنگامی که در حال تمیز کردن خانه هستید یا غذا درست میکنید، به او بگویید که چه کاری انجام میدهید. اشیاء و وسایل خانه را به او نشان دهید و نام آنها را بگویید. برای او حرف زدن را ساده بگیرید؛ اما هرگز «کودکانه صحبت نکنید»!
چنانچه مشکل دیر حرف زدن کودک و شناخت تأخیر گفتاری و زبانی او در سنین اولیه صورت گیرد، درمان آن راحتتر است. در صورت مواجهه با هر گونه نگرانی در این مورد، با پزشک خود تماس بگیرید.